Στην  αρχαία ελληνική  παράσταση «Πλούτος»  του Αριστοφάνη, ο Χρεμύλος προσποιείται ότι είναι δίκαιος άνθρωπος  που αξίζει τον πλούτο και την ευημερία σε μία εποχή που η οικογένειά του υποφέρει  από την φτώχεια. Σαν μια  κλασική -υλιστική άποψη διαλεκτικής, επιθυμεί να ανακατασκευάσει τον κόσμο θεωρώντας ότι ο  πλούτος αποκτιέται από τον ενάρετο, και πως οι υλικές αξίες είναι εκείνες  που καθορίζουν τον εσωτερικό χαρακτήρα μας, τη φιλοσοφία μας, την ταυτότητά μας, και την συνολική προοπτική μας.  Έτσι αποφασίζει να πάρει στα χέρια του τα πράγματα και να αποκαταστήσει την όραση  του θεού Πλούτου (ο Πλούτος ήταν τυφλός, και ως εκ τούτου οι ευλογίες δίνονταν σε δικαίους και αδίκους).

Η όραση του Πλούτου όντως αποκαθίσταται αλλά ξαφνικά τα πράγματα γυρίζουν ανάποδα. Είναι τόσος πολύ ο πλούτος που έχουν φτάσει στο σημείο κανένας να μην  εργάζεται, και κανένας να μην προσφέρει θυσία στους θεούς. Για να λύσει το πρόβλημα ο θεός Ερμής , αποφασίζει να γίνει σκλάβος προκειμένου να δείξει στον καθένα  ότι ο πλούτος και η ευημερία  δεν παράγεται με αγοροπωλησίες τοξικών ομολόγων ή με δανεικά (ξέρω, ξέρω, τα τελευταία δεν ήταν ακριβώς αυτά τα οποία αναφέρονται στην παράσταση, κατά συνέπεια παρακαλώ επιτρέψτε μου αυτήν την μη κατά-γράμμα ερμηνεία).

Το χρέος πρέπει να αποπληρωθεί  ή/και να διευθετηθεί ώστε να υπάρξουν οι σωστές ισορροπίες, και ως εκ τούτου να έρθουν στην επιφάνεια όλες οι δυνατότητες ενός ανθρώπου, μιας οντότητας ή ενός έθνους.
Αυτή την εποχή στην παγκόσμια αρένα το υπερχρέος απειλεί ακόμη και την πιστοληπτική προοπτική των ΗΠΑ. Το κατωτέρω γράφημα μας δείχνει ότι δεν είναι μόνο οι περιφερειακές χώρες (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία), που απειλούν την σταθερότητα της Ευρωζώνης , αλλά είναι κυρίως τα κράτη-ηγέτες (ΗΠΑ, Γερμανία, Ιαπωνία, Γαλλία, κ.ο.κ.) τα χρέη των οποίων απειλούν με οικονομική καταστροφή.

Γράψαμε σε προηγούμενο άρθρο (25 Απριλίου) ότι το δράμα μπορεί να περιέχει τρεις πράξεις, δηλαδή: Πράξη πρώτη, είναι η πιστωτική επιμήκυνση που προκαλεί χρηματιστηριακή και τραπεζική κρίση. Πράξη δεύτερη, είναι τα δημοσιονομικά ελλείματα που αδυνατίζουν την οικονομία μέσω του εθνικού χρέους. Η τρίτη πράξη του δράματος είναι συνήθως ο εξευτελισμός αυτού που ονομάζουμε χρήμα.

Στα ανωτέρω πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και τα χρέη των δημόσιων ταμείων λόγω υποχρεώσεων συντάξεων και υγείας. Η αυξητική τους τάση και το γεγονός ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης τα προαναφερόμενων χωρών μπορεί να είναι μικρότεροι του δυνατοτήτων τους, δημιουργεί ένα επικίνδυνο κοκτέηλ που μπορεί να αποβεί καταστροφικό.

Το παρακάτω σχεδιάγραμμα δείχνει πως και με αλλαγές στο βασικό σενάριο προσημείωσης,  το ποσοστό χρέους /ΑΕΠ είναι 300% για την Γερμανία, 600% για την Ιαπωνία, 500% για το Ηνωμένο Βασίλειο και πάνω από 400%  για τις Η.Π.Α.

Φαίνεται ότι ο ταχυδρόμος είναι  έτοιμος να χτυπήσει το κουδούνι… Καθώς οι επιτοκιακές δαπάνες θα αυξηθούν από 5% σε 27% κατά τη διάρκεια των επόμενων χρόνων , η δημοσιονομική προοπτική σταθεροποίησης γίνεται ολοένα  και πιο δύσκολη να ολοκληρωθεί , καθιστώντας τα επίπεδα χρέους μη διατηρητέα.

Καινούργιες πηγές κεφαλαίων πρέπει να βρεθούν ώστε με την σειρά τους να αποφέρουν νέες δυναμικές στον χρηματοπιστωτικό μηχανισμό, αλλιώς το τέλος του παιχνιδιού είναι κοντά και ο ταχυδρόμος θα αναγκαστεί να χτυπήσει το κουδούνι γρήγορα για δεύτερη φορά.

Source: OECD, Bank of International Settlements Working Paper (baseline scenario in red, small gradual adjustments in green, and in blue is the scenario with draconian cuts in age-related benefits)

Τον Ιούνιο του 1933, μια σημαντική διάσκεψη πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. Οι αντιπρόσωποι 66 εθνών μαζεύτηκαν για να συζητήσουν  το μέλλον του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Ο Πρόεδρος Roosevelt (FDR) μποϊκόταρε ουσιαστικά τη συνέλευση , επιλέγοντας πρώτον  να μην παρευρεθεί, και αφετέρου να υπονομεύσει την  συμφωνία που είχε σχεδόν επιτευχθεί  σχετικά με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τις νομισματικές ισορροπίες. Ο Roosevelt θεώρησε ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να βγουν θριαμβευτικά από την οικονομική ύφεση , γινόμενες έτσι η πρώτη υπερδύναμη. Για να γίνει αυτό, θα έπρεπε να μπει σε εφαρμογή ο μηχανισμός για την υποτίμηση του δολαρίου.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι ΗΠΑ ανέκαμψαν δυναμικά. Άλλα έθνη έπρεπε να δανειστούν από τις ΗΠΑ για λόγους αναδημιουργίας των οικονομιών τους, και το δολάριο  έγινε το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς όλων των διεθνών συναλλαγών. Οι εμπορικές ανισορροπίες στα κρατικά ισοζύγια, μπορούσαν να αποκαταστηθούν γρήγορα, λόγω της σχέσης δολαρίου-χρυσού και φυσικά δολαρίου και όλων των άλλων νομισμάτων. Εντούτοις, μια έμφυτη ασυμμετρία χτίστηκε στο σύστημα, και με τις υπερπιστώσεις που έλαβαν χώρα από τα μέσα έως τα τέλη της  δεκαετίας  του 1960, ο  Πλούτος άρχισε να ανακτά την όραση του, με αποτέλεσμα η άγκυρα του συστήματος  (χρυσός) να εγκαταλειφθεί στις 15 Αυγούστου του 1971.

Μεταξύ 2002 και 2007, η όραση του Πλούτου  επανήλθε ολοκληρωτικά, όταν το «μεγαλειώδες» πάρτυ τιτλοποιήσεων τοξικών ομολόγων και άλλων παλιόχαρτων που θεωρούνταν «ασφαλή κεφάλαια με υψηλές αποδόσεις», έφθασε στην αποθέωσή του.  Τώρα πια ο καθένας θα μπορούσε να γίνει πλούσιος με το πάτημα  ενός κουμπιού (θα ήταν ίσως σκόπιμο να θυμηθούμε εδώ τις επτά θανάσιμες κοινωνικές αμαρτίες  του Gandhi, δηλαδή: Πολιτικοί  χωρίς αρχές. Πλούτος χωρίς εργασία.  Εμπόριο χωρίς ηθική.  Ευχαρίστηση χωρίς συνείδηση . Εκπαίδευση χωρίς χαρακτήρα. Επιστήμη χωρίς ανθρωπότητα,  και λατρεία χωρίς θυσία).

Τώρα, αντιμετωπίζουμε το χτύπημα του κουδουνιού από τον ταχυδρόμο, και μερικοί σκέφτονται ότι μπορούν να επαναλάβουν την πολιτική του Ρούσβελτ με την μορφή δυναμικής διολίσθησης των νομισμάτων, προκειμένου μέσω εξαγωγών να βγουν από αυτήν την δυσάρεστη κατάσταση. Η ιστορία όντως μπορεί να επαναλαμβάνεται κάποιες φορές, αλλά μπορεί να έρθει ως τραγωδία παρά ως κωμωδία του Aριστοφάνη. Όταν ο Ρούσβελτ εφήρμοσε εκείνη την πολιτική, οι ΗΠΑ είχαν αρχίσει ήδη να μαζεύουν τον χρυσό του κόσμου, και είχαν άγκυρα στην πολιτική τους. Τώρα, η άγκυρα μπορεί να μην υπάρχει. Είμαστε όλοι στο ίδιο χορό, και μάλλον θα ήταν προτιμότερο να συνειδητοποιήσουμε ότι «παίρνουμε όταν δίνουμε».

Οι τιμές των πολύτιμων μετάλλων τραγουδούν «Ωδή στις αναστημένες άγκυρες».