Ζούμε σε περίεργες, ίσως σχιζοφρενικές ημέρες. Το δράμα που εκτυλίσσεται ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2007 φέρνοντας μαζί του ότι  αφορούσε την πρώτη Πράξη του δράματος – γνωστή ως η έκρηξη της φούσκας χρηματοπιστωτικών δεικτών – όπως σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις επί μετοχών και αυτές με τον τρόπο τους και την σειρά τους, να καταστρέψουν το κεφάλαιο  (φυσικό, οικονομικό, ανθρώπινο, καθώς και θεσμικό), τον χάρτινο «πλούτο» των μετοχών και ομολόγων, και τις όποιες οικονομικές προοπτικές.

Η δεύτερη πράξη του δράματος, είναι γνωστή ως η κοινωνικοποίηση του κόστους, (ενώ πριν την ενεργοποίηση του δράματος τα κέρδη ήταν καθαρά ιδιωτική υπόθεση), όπου οι παχιές  αγελάδες τρώνε το κοινό χορτάρι, που προοριζόταν ως ο κοινός βιότοπος τροφής όλων των αγελάδων, αφήνοντας τις ισχνές αγελάδες να αργοπεθαίνουν. Αυτή είναι και η τραγωδία του κοινού βιότοπου και των μεσαίων τάξεων που σε κάποιο βαθμό διαλύονται κατά την φάση αυτή, μιας και τα προγράμματα αυστηρής λιτότητας – με σκοπό την μείωση των ελλειμάτων – μέσω μειώσεων του εισοδήματος και αύξησης των φόρων, εξουθενώνει την αγοραστική τους δύναμη. Το αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένες περιφερειακές αγελάδες (διαβάστε περιφέρεια της ΕΕ), πεινούν και πεθαίνουν εξαιτίας του γεγονότος ότι οι παχιές αγελάδες έφαγαν όλο το χορτάρι.

Η έκρηξη των ελλειμμάτων και των χρεών, κατά συνέπεια, δεν επιτρέπουν σε όλες τις αγελάδες  να σωθούν  επειδή τα κεφάλαια δεν υπάρχουν για την περαιτέρω στήριξη της δημιουργίας χρηματοπιστώσεων. Το αποτέλεσμα της έκρηξης αυτής είναι ότι  κράτη οδηγούνται σε χρεωκοπία λόγω της κοικωνικοποίησης του κόστους διάσωσης συγκεκριμένων ομάδων. Το κατωτέρω γραφήματα δείχνουν ότι από ιστορική και στατιστική οπτική γωνία η κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος οδηγεί σε κύκλους κρατικών χρεών, οι οποίοι με την σειρά τους οδηγούν σε κρατικές χρεωκοπίες (στις μέρες μας μπορεί να πάρουν την μορφή επέκτασης του χρόνου αποπληρωμής χρεών, η οποία με την σειρά της προκαλεί αποδυνάμωση προοπτικών και οικονομικού προσανατολισμού, σε αντίθεση με μία συσάχθεια που ανάγει το κράτος-έθνος σε ένα εφαλτήριο απεμπλοκής της δυναστείας των χρεών).

Πηγή: Reinhradt & Roggoff; NBER; Mauldin & Tepper

Πηγή: Reinhradt & Roggoff ;NBER; Mauldin & Tepper

Ωστόσο, η δεύτερη γραφική παράσταση κάνει επιπλέον σαφή και μία άλλη  επίπτωση. Οι δύο πράξεις (διάλυση φουσκών και έκρηξη χρεών)  ακολουθούνται πολλές φορές επίσης από πληθωριστικές περιόδους που καταστρέφουν τα νομίσματα τα οποία αλήθεια είναι ότι δεν στηρίζονται σε κάποια άλλη δύναμη εκτός της «πίστης» στις αρχές που τα εξέδωσαν.

Αυτή είναι και η τρίτη πράξη του δράματος, όπου τα νομίσματα απαξιώνονται έναντι πολύτιμων μετάλλων και γενικά έναντι αξιών που έχουν την δυνατότητα να διατηρούν την αξία τους σε περιόδους κρίσεων. Στην αναμενόμενη τούτη τρίτη πράξη του δράματος, όλα τα νομίσματα εκτιμάται ότι θα υποτιμηθούν  έναντι των  πολυτίμων μετάλλων.

Το ακόλουθο σχεδιάγραμμα  δείχνει ότι όταν οι  κύκλοι του χρέους αγγίξουν την αποθέωση τους, η ύφεση που ακολουθεί (με ή χωρίς λιτότητα) οδηγεί σε μια μακρά περίοδο αστάθειας, όπου η οικονομία παραμένει σε αφύσικα χαμηλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας.

Πηγή: BEA; Federal Reserve Bank

Κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς περιόδου αστάθειας το ποσοστό των εθνών που χρεωκοπούν φτάνει σε υψηλά επίπεδα όπως δείχνει το επόμενο σχεδιάγραμμα.

Πηγή: Reinhardt & Rogoff

Η νέα εποχή που θα ξημερώσει (εκτός από το Νέο Δρόμο του Μεταξιού που μπορεί όπως ευελπιστούμε να παίξει ένα σημαντικότατο ρόλο στον εκτροχιασμό της προδιαγραφόμενης κρίσης) θα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη μεταβλητότητα της αγοράς,  συχνές υφέσεις, υψηλή και μακροχρόνια ανεργία,  κοινωνική και πολιτική αστάθεια, πτώχευση επιχειρήσεων, θεσμικών οργανισμών και κρατών, λόγω της συρρίκνωσης των πιστώσεων και της κατανάλωσης.

Καθώς γράφονται τούτες οι γραμμές, το μέλλον της Πορτογαλίας είναι αβέβαιο λόγω του ότι οι Φιλανδοί μπορεί να ενεντιωθούν στην διάσωσή της. Ο κόσμος ρωτά κυρίως για  τρία πράγματα:
Πρώτον, ποιες είναι οι συνέπειες ενός – κουρέματος –των  ομολόγων ?
Δεύτερον, ποιες είναι οι επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη κρατική χρεοκοπία ?
Και τρίτον, ποια θα μπορούσε να είναι μία πιθανή διέξοδος (περισσότερα για το τελευταίο σε ένα μελλοντικό σχόλιο).

Με  λίγα λόγια παρακάτω θα βρείτε μια σύντομη περίληψη της απάντησής μας (φυσικά, υπάρχουν πολλά περισσότερα πράγματα που κάποιος θα μπορούσε να προσθέσει):

• Η ρευστότητα θα μειωθεί  δραματικά. Αυτό αυτόματα θα ταρακουνήσει το έθνος το οποίο προχωρά στο κούρεμα /default όσον αφορά την μείωση των μισθών, επιδομάτων, τα έσοδα, τα κέρδη, την απασχόληση, τις επενδύσεις, τις αποτιμήσεις ενεργητικού, τις επενδύσεις, την προσέλκυνση επενδύσεων κλπ.
• Ο τραπεζικός τομέας θα πρέπει να συγχωνευτεί, ενώ η αγορά ομολόγων θα παγώσει για κάποιο διάστημα.
• Εάν μια ομάδα κρατών που μοιράζονται το ίδιο νόμισμα προβεί στην ίδια κίνηση, τότε η ύπαρξη αυτού καθευτού του νομίσματος μπορεί να απειληθεί.
• Εκτός αν εμφανιστεί ένας από μηχανής θεός όπου μέσα από έναν  ξύλινο γερανό του μπορεί να προσφέρει ένα  θεϊκό  τέλος στην τραγωδία  που εκτυλίσσεται , διέξοδοι δεν φαίνονται στον ορίζοντα. (Είμαστε της γνώμης ότι ο εν λόγω μηχανής θεός υπάρχει, αλλά αυτό δεν είναι το θέμα σε αυτό το σχόλιο). Βεβαίως, μακροπρόθεσμα  τα πράγματα επανέρχονται σε ισορροπία και λύνονται τα προβλήματα. Το ζήτημα φυσικά δεν είναι μόνο ότι μακροπρόθεσμα όταν τα προβλήματα έχουν λυθεί θα είμαστε όλοι νεκροί, αλλά το πιο σημαντικό είναι πως το τέλος μπορεί να πλησιάζει.
• Έξοδος μέσω δημοσιονομικής πολιτικής είναι αδύνατη μιας και η αγορά ομολόγων είναι παγωμένη.
• Κοινωνικά  και συνταξιοδοτικά προγράμματα, θα απαξιωθούν και οι υποχρεώσεις τους θα παραμείνουν αξιώσεις-απαιτήσεις χαρτιών μιας προδομένης  γενιάς.
• Η πολιτική και κοινωνική αστάθεια (ιδίως για τις ισχνές αγελάδες) είναι μάλλον μια συγκρατημένη περιγραφή των δρώμενων.
• Οι αποπληθωριστικές πιέσεις θα συνεχιστούν μέχρι το έθνος να μπορέσει να διαχειριστεί το χρέος του.
• Τα ομόλογα που έχουν εκδοθεί από τις τράπεζες των ισχνών αγελάδων θα επηρεάσουν τις θέσεις ενεργητικού των τραπεζών που ανήκουν στις παχές αγελάδες, οι οποίες θα επωμισθούν ένα βαρύ χτύπημα, το οποίο φυσικά θα γίνει ευκαιρία για κάποιους. Αυτό το ντόμινο δεν θα αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο.
• Κάποια κράτη θα προσπαθήσουν να βγουν από την κρίση μέσω υποτιμήσεων  του νομίσματός τους. Εκείνοι που δεν μπορούν να το κάνουν  (λόγω του γεγονότος ότι μπορεί να ανήκουν σε μια ομάδα όπως το Eurogroup), μπορούν να επιλέξουν να επιστρέψουν στα  παλιά κρατικά νομίσματα τους για ένα  Σαββατοκύριακου, κατά το οποίο κάνουν μία μεγάλη υποτίμηση, νομίζοντας πως αυτό μπορεί να φέρει τη λύση μέσω εξαγωγών  (βλ. κατωτέρω γράφημα στο οποίο απεικονίζονται κράτη που όντως έχουν σημαντικότατη ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών τους).Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή είναι μία πολύ επικίνδυνη λύση.

ηγή: ECRI

Ωδή στις πραγματικές διεξόδους!