Author : John E. Charalambakis
Date : October 28, 2010
Πολλά έχουν γραφτεί και ακόμα περισσότερα έχουν ειπωθεί σχετικά με το δίλημμα που έθεσε ο Πρωθυπουργός όσον αφορά το αποτέλεσμα των περιφερειακών εκλογών.
Θα ήθελα να ανατρέξουμε κάποιους αιώνες πίσω, μεταξύ 390 και 360 π..Χ. Στον «Οικονομικό» του Ξενοφώντα. Ο Ισχόμαχος (που κατά τους ειδικούς αναλυτές είναι ο ίδιος ο Ξενοφώντας) έχει έναν καταπληκτικό διάλογο με τον δασκαλό του Σωκράτη σχετικά με την οικονομία, την οργάνωσή της, τους ρόλους των κοινωνικών εταίρων, και την πολλά εκζητούμενη σταθερότητα.
Η τελευταία δεν είναι ευχή, ούτε απλά ένας στόχος όπως δυστυχώς θεωρείται στις μέρες μας. Είναι το απαύγασμα και αποτέλεσμα συστηματικών ενεργειών οι οποίες προγραμματίζονται και εκτελούνται όχι με πολιτικά κριτήρια (για τα οποία Ο Ισχόμαχος-Ξενοφώντας είχε εξορισθεί) αλλά με τεχνοκρατική βάση αξιοκρατικών προτεραιοτήτων.
Στους διαλόγους του «Οικονομικού», ο Σωκράτης (κεφ. 1-5) ακολουθώντας την διαλεκτική οδό, καταδεικνύει στον Κριτόβουλο την θεωρητική και πρακτική άποψη διαχείρησης των κοινών. Ο ακόλουθος διάλογος είναι χαρακτηριστικός:
«Κριτόβουλε, αν σου αποδείξω πρώτα πως άλλοι κατασκευάζουν με πολλά χρήματα σπίτια άβολα, ενώ άλλοι με πολύ λιγότερα χρήματα σπίτια που έχουν όλα τα απαραίτητα πράγματα, θα σκεφθείς ότι αυτό είναι η αναμφισβήτητη απόδειξη της καλής οικονομικής διαχείρησης;…Και τι αν σου αποδείξω πάλι ότι άνθρωποι που καλλιεργούν παρόμοια χωράφια ισχυρίζονται άλλοι πως έχουν καταστραφεί εξαιτίας της καλλιέργειας της γης και είναι άποροι, ενώ άλλοι έχουν όλα όσα χρειάζονται και με το παραπάνω από την γεωργία.»
Η απάντηση του Κριτόβουλου είναι χαρακτηριστική: « Ναι, μα τον Δία έχεις δίκιο, ίσως επειδή οι πρώτοι ξοδεύουν όχι μόνο για όσα πρέπει, αλλά και για εκείνα που βλάπτουν και εκείνους και το σπιτικό τους.»
Στο δεύτερο μέρος του «Οικονομικού», ο Ισχόμαχος θα καταδείξει στον δάσκαλό του (και εκεί φαίνεται και η μεγαλοθυμία του δασκάλου Σωκράτη) την αξία της γεωργίας σαν εργαλείο το οποίο εάν αξιοποιηθεί σωστά αποφέρει ευημερία και σταθερότητα στην κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε ότι η γεωργία εθεωρείτο σαν το συγκριτικό πλεονέκτημα της εποχής, και ο Ισχόμαχος τονίζει ότι η σωστή διαχείρηση η οποία δεν εξάπτει πολιτικές αντιπαλότητες, καλλιεργεί κλίμα εμπιστοσύνης, παραγωγικότητας, και ανάγει την κοινωνία σαν ολότητα στην «απόλαυση» υψηλότερων δεικτών οικονομικής ευμάρειας.
Παράλληλα ο Ισχόμαχος θα καλλιεργήσει την έννοια της ανάδειξης νέων ταλέντων, νέων ευκαιριών, νέων τομέων (που δεν έχουν εκμεταλλευτεί σωστά), μέ εμφαση στην εκπαίδευση και ταυτόχρονα φροντίδα των αδυνάτων. Λέει χαρακτηριστικά:
«…εσύ οφείλεις να προνοείς και να προσέχεις για να μην ξοδεύεται σ’ένα μήνα η δαπάνη που προγραμματίζεται να ξοδευτεί μέσα σ’ένα χρόνο. Κι όταν παραλάβεις το μαλλί, πρέπει να φροντίσεις πως οι κόκκοι των σιτηρών θα έιναι φαγώσιμοι. Ένα όμως από τα καθήκοντά σου ίσως σου φανεί ότι είναι δυσάρεστο, ότι δηλαδή, αν κάποιος απ’ τους υπηρέτες αρρωστήσει, εσύ (σημ. δηλ. η γυναίκα του) πρέπει να φροντίσεις γι’ αυτόν με κάθε τρόπο να τον περιποιηθείς»
Λίγο αργότερα ο Ισχόμαχος θα γελάσει με αυτούς που προσπαθούν να αντλήσουν νερό με τρύπιο πιθάρι. Στις μέρες μας είναι σημαντικό να επισκευάσουμε πρώτα το πιθάρι. Κατόπιν να βρούμε τα κοιμόμενα συγκριτικά πλεονεκτήματα (δηλ. τους τομείς εκείνους που η χώρα έχει οικονομικό πλεονέκτημα), να τους καλλιεργήσουμε όπως οι διάλογοι του Ισχόμαχου με τον Σωκράτη αναλύουν, και να αντλήσουμε τροφή και νερό ώστε και θέσεις εργασίας να δημιουργήσουμε, και τα εισοδήματα να αυξηθούν.
Η διατήρηση και η καλλιέργεια της δημοκρατίας, προυποθέτουν μια οικονομική και πολιτική σταθερότητα η οποία με την σειρά της γίνεται ο ακρογωνιαίος λίθος της ευημερίας όλων και κυρίως της μεσαίας τάξης. Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό ρόλο θα παιξει αυτό που η γυναίκα του Ισχόμαχου ισχυρίζεται σαν απαραίτητη προυπόθεση σταθερότητας. Ας την ακούσουμε «…γιατί η διαφύλαξη των πραγμάτων που βρίσκονται μέσα στο σπίτι και η διανομή τους θα φαινόταν, φαντάζομαι, μάλλον γελοία, εάν εσυ (δηλ. ο Ισχόμαχος) βέβαια δεν φρόντιζες πώς θα έρχονται στο σπίτι προμήθειες από έξω».
Η διαφύλαξη των κεκτημένων, και η εκμετάλευση των κοιμόμενων κεφαλαίων και παραγωγικών πόρων (π.χ. σπάνιες γαίες, τουρισμός, ναυτιλία, ενέργεια κλπ) έχει σαν απαίτητες προυποθέσεις την επισκευή του πιθαριού, και τις προμήθειες «από έξω».
Το τελευταίο δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν το κλίμα είναι ασταθές και η Δαμόκλειος σπάθη της πολιτικής αστάθειας κρέμεται πάνω από την κεφαλή της οικονομίας.